از سفته چه می دانید؟
مدتی است که مرسوم شده از کسانی که متقاضی اشتغال در یک شرکت و موسسه خصوصی هستند، سفته گرفته می‌شود. این سند تجاری اگرچه از شهرت چک برخوردار نیست، اما با این وجود هنوز معتبر و مورد استفاده است. برخی شهروندان چون تا به حال با این سند تجاری کار نکرده‌اند، اطلاع دقیقی از شرایط این سند تجاری ندارند و نگران آن هستند که آیا دادن چنین سندی به کارفرمای خود، دردسری ایجاد خواهد شد یا نه؟
تعریف سفته
یک وکیل دادگستری در بیان مفهوم سند می‌گوید: طبق ماده 307، سفته یا فته طلب، سندی است که به موجب آن امضاکننده تعهد می‌کند مبلغی در موعد معین و یا هر وقت که حامل یا شخصی که سفته را در اختیار دارد، پولش را طلب کند بپردازد.
شهرام رحمانی در گفت و گو با "حمایت" ادامه می‌دهد: اگر چه سفته حالا دیگر با ظهور چک، جایگاه اولیه خود را از دست داده است، اما هنوز دارای اعتبار و پشتوانه قانونی بالایی است و اگر مطابق قانون تنظیم شده باشد، دارنده آن از مزایای قانونی برخوردار است که اسناد عادی دارای چنان اعتباری نیستند. شاید تنها دلیل رواج بیشتر چک نسبت به سفته، سهولت در صدور و وصول چک است، چرا که خیلی راحت می‌شود با گرفتن یک دسته چک، هر مبلغی که دوست داشته باشید از یک تومان تا هر چند میلیارد تومان که می‌خواهید چک صادر کنید. اما درباره سفته این طوری نیست و صادر کننده باید برابر با مبلغی که قرار است تعهد بدهد، اوراق سفته را از بانک یا مراکز فروش آن بخرد و روی آنها به تعهدش اقدام کند.
سقفی برای یک سفته
این کارشناس ارشد حقوق خصوصی توضیح می‌دهد: هر برگ سفته سقف خاصی برای تعهدکردن دارد، مثلا اگر روی سفته‌ای نوشته شده باشد تا «یک میلیون ریال» با آن نمی‌توان به پرداخت مثلا 200 هزار تومان تعهد کرد.
تنظیم سند
این مدرس دانشگاه در ادامه به بیان روش تنظیم سند می‌پردازد و می‌گوید: طبق ماده 308، سفته علاوه بر امضا یا مهر، باید دارای تاریخ باشد و علاوه بر این، اطلاعات زیر هم روی آن ثبت شود: مبلغی که باید پرداخت شود، نام و نام خانوادگی گیرنده وجه، تاریخ پرداخت وجه، علاوه بر اینها نوشتن نام و نام خانوادگی صادرکننده، اقامتگاه وی و محل پرداخت سفته نیز ضروری است.
رحمانی ادامه می‌دهد: در صورتی که سفته برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی او در سفته آورده می‌شود، در غیر این صورت به جای نام او نوشته می‌شود در «وجه حامل». در صورتی که نام خانوادگی یک شخص معین نوشته شود، این شخص طلبکار می‌شود و در غیر این صورت هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، طلبکار محسوب می‌شود و می‌تواند در سررسید سفته، مبلغ آن را طلب کند. البته اگر سفته عندالمطالبه باشد، صادرکننده باید به محض مطالبه، مبلغ آن را پرداخت کند.
سفته ، بدون نام
این وکیل دادگستری در ادامه با بیان اینکه در تنظیم سفته، این امکان وجود دارد که بدهکار، سفته‌ای را که صادر می‌کند، بدون ذکر نام طلبکار به وی بدهد، خاطرنشان می‌کند: در این صورت فرد می‌تواند یا خودش در سررسید برای گرفتن پول اقدام کند یا این که آن را به دیگری حواله بدهد.
رحمانی توضیح می‌دهد: عبارت «حواله کرد» در سفته به شخص دارنده این اختیار را می‌دهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند، ولی اگر «حواله کرد» خط زده شود، دارنده سفته نمی‌تواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی باید برای وصول آن اقدام کند، علاوه بر آن می‌تواند با پشت‌نویسی آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
پشت نویسی سفته
این کارشناس ارشد حقوق خصوصی ادامه می‌دهد: پشت‌نویسی سفته مانند چک برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن است، اگر پشت‌نویسی برای انتقال باشد، دارنده جدید سفته دارای تمام حقوق و مزایایی می‌شود که به آن سند تعلق دارد. انتقال سفته با امضای دارنده آن به عمل می‌آید، دارنده سفته می‌تواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت دهد که در این صورت باید وکالت برای وصول قید شود.
راه وصول سفته
یک وکیل دادگستری نیز در بررسی راه‌های وصول سفته به "حمایت"می‌گوید: برای آن که دارنده سفته بتواند از مزایای قانونی آن برخوردار شود، باید نکاتی را رعایت کند. محمد نوری با اشاره به این موضوع ادامه می‌دهد: دارنده سفته باید در سررسید، سفته را مطالبه کند. اگر وجه سفته پرداخت شد، قضیه تمام است. ولی در صورت عدم پرداخت، دارنده سفته باید ظرف 10 روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند. واخواست اعتراض رسمی است به سفته‌ای که در سررسید آن پرداخت نشده و علیه صادرکننده سفته به عمل می‌آید. از آنجا که این اعتراض باید رسما به صادرکننده ابلاغ شود، واخواست در برگه‌های چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده نوشته می‌شود، علاوه بر این بانک‌ها نیز واخواستنامه چاپی مخصوص دارند. در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته می‌شود و دستور پرداخت وجه سفته که به وسیله دادگاه انجام می‌گیرد، آورده می‌شود.
نحوه تنظیم واخواست نامه
این کارشناس حقوقی با اشاره به اینکه واخواستنامه با استفاده از کاغذ کاربن در 3 نسخه مشابه (یک نسخه اصل و 2 نسخه رونوشت) تنظیم شده و به وسیله واخواست کننده امضا می‌شود، ادامه می‌دهد: پس از چسباندن تمبر که مبلغ آن را دادگاه مشخص می‌کند، به دستور دادگاه، سفته به وسیله مامور اجرا (طبق مقررات مربوط به ابلاغ به صادرکننده سفته)ابلاغ می‌شود. البته باید توجه داشت که هیچ نوشته‌ای نمی‌تواند جایگزین واخواستنامه شود. نسخه اصلی واخواستنامه به واخواست کننده و نسخه سوم در دفتر واخواست دادگاه بایگانی می‌شود و مامور ابلاغ نسخه دوم واخواستنامه را به ابلاغ شونده یا محل اقامت او می‌دهد.
نوری خاطرنشان می‌کند: برای استفاده از مسئولیت تضامنی پشت‌نویس‌ها، دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست، دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کند. اگر دارنده سفته به این وظیفه قانونی عمل نکند، دعوای او علیه پشت‌نویس‌ها پذیرفته نمی‌شود. دارنده سفته‌ای که واخواست شده و در موعد مقرر اقامه دعوا کرده، می‌تواند از دادگاه بخواهد که اموال طرف دعوا را پیش از رسیدگی و صدور حکم به نفع او توقیف کند. در این حالت پس از صدور حکم، دارنده سفته در وصول طلبش از مال توقیف شده، به دیگران تقدم دارد. دادگاه نیز به محض تقاضای دارنده سفته، ممکن است معادل وجه آن رااز اموال طرف مقابل به عنوان تامین توقیف کند.
این وکیل دادگستری تاکید می‌کند: در صورت اقامه دعوا علیه صادرکننده و پشت نویس در برگه دادخواست، در مقابل ستون مربوط به خوانده می‌توان نام صادرکننده و پشت نویس یا پشت‌نویسان را ذکر کرد و در توضیح دادخواست در قسمت شرح دعوا از دادگاه محکومیت خوانده ردیف اول به عنوان صادرکننده و خوانده ردیف دوم به عنوان پشت‌نویس را به صورت تضامنی درخواست کرد.
از چه کسی سفته بگیریم؟
این وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که اگر سفته‌ای چندین دست منتقل شده باشد، در این صورت وصول وجه آن به چه ترتیب امکانپذیر است، توضیح می‌دهد: در صورتی که سفته‌ای چند بار پشت‌نویسی شود، یعنی افراد متعددی آن را گرفته و به فرد دیگری منتقل کرده باشند، دارنده آن می‌تواند به هر کدام از آنها مراجعه کند.
نوری ادامه می‌دهد: کسی که سفته را امضا کرده و پشت‌نویس‌ها همگی در مقابل دارنده آن مسئولیت تضامنی دارند، یعنی دارنده سفته در صورت عدم پرداخت، می‌تواند به هر کدام از آنها که بخواهد (به صورت منفرد) یا به دو یا چند یا تمامی آنها (به صورت دسته جمعی) مراجعه کند. همین حق رجوع را هر یک از پشت‌نویس‌ها نسبت به صادرکننده سفته و پشت‌نویس‌های قبلی خود دارند. بنابراین صادرکننده به علاوه پشت‌نویس‌ها، همگی مسئول پرداخت وجه سفته خواهند بود. به این ترتیب انبوهی از مسئولیت‌ها برای پرداخت مبلغ مندرج در سفته ایجاد می‌شود. این مسئولیت در اصطلاح مسئولیت تضامنی نامیده می‌شود.
ضمانت در اسناد تجاری
این کارشناس حقوقی درمورد ضمانت در اسناد تجاری می‌گوید: ضمانت در اسناد تجارتی دارای ویژگی مهم تضامنی است که به موجب آن ضامن متضامنا با مضمون‌عنه در مقابل دارنده، مسئول پرداخت سند قرار می‌گیرد. این قاعده در جهت افزایش اعتبار سند و جلب اطمینان دارنده از طریق فراهم ساختن زمینه رجوع وی به مسئولان بیشتر سند وضع شده و موجب سرعت در معاملات آن می‌شود. در عین حال با ماهیت ضمانت مدنی که عبارت از نقل ذمه به ذمه می‌باشد و در نتیجه آن ذمه مضمون‌عنه بری و ذمه ضامن به مضمون‌له مشغول می‌شود، متفاوت است.
نوری خاطرنشان می‌کند: در ضمانت اخیر بدون اینکه تضمین جداگانه و بیشتری در وصول طلب طلبکار به وجود آید، فقط مدیون تغییر می‌کند و به جای مدیون اصلی(مضمون‌عنه)ضامن، مسئول پرداخت دین می‌شود. تفاوت‌های دیگری نیز ممکن است بین ضمانت‌های مذکور وجود داشته باشد. مانند موردی که اگر در ضمانت مدنی، ضامن بدون اذن مضمون‌عنه ضمانت کرده و مورد ضمان را به مضمون‌له بپردازد به استناد ماده 267 قانون مدنی که می‌گوید: «...کسی که دین دیگری را ادا می‌کند، اگر با اذن باشد، حق مراجعه به او دارد والاّ حق رجوع ندارد»، نمی‌تواند به مضمون‌عنه مراجعه کند در حالی‌که ضمانت در اسناد تجاری این چنین نیست و ضامن پس از پرداخت مبلغ، می‌تواند به عنوان دارنده سند به مضمون‌عنه و امضاکنندگان قبل از او رجوع کند.
با توجه به آنچه کارشناسان در گفت‌وگو با «حمایت» مورد تاکید قرار دادند، در میان اسناد تجاری اگر چه سفته نسبت به چک کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما هنوز یکی از اسناد تجاری پرکاربرد محسوب می‌شود. این سند تجاری در حال حاضر ممکن است برای تضمین استفاده شود. اما مهم ترین کاربرد این سند تجاری، به عنوان وسیله پرداخت در آینده است.
