مبنا و شرایط قانونی تهاتر
مفهوم تهاتر ساقط شدن دو دین در مقابل یکدیگر است؛ به سبب مدیون شدن متقابل دو فرد در مقابل یکدیگر. برای اینکه بین دو دین تهاتر حاصل شود، لازم است که دو دین از یک جنس باشند. به علاوه زمان و مکان پرداخت دو تعهد نیز باید مانند هم باشد.
تهاتر در اصلاح عبارت از سقوط تعهد به سبب بدهکار بودن طرفین معامله به همدیگر است.قانون مدنی، تهاتـر را یکی از اسباب سقوط تعهدات به شمار آورده است که به موجب آن، دو تعهد متقابل که هر یک از طرفین، یکی طلبکار و دیگری بدهکار است، ساقط می شوند.بر اساس ماده 294 قانون مدنی، «وقتی دو نفر در مقابل یکدیگر مدیون باشند بین دیون آنها به یکدیگر، تهاتر حاصل می شود.»در تهاتـر موضوع دو تعهد وجه نقد یا اشیاء مثلی (مانند گندم) و هم جنس به مقدار متساوی است که به موجب قرارداد (تهاتـر قراردادی) یا قانون (تهاتـر قانونی) یا حکم دادگاه (تهاتـر قضائی) ساقط می‌شوند.
مبنا و اقسام تهاتر
اصلی‌ترین مبنای تهاتـر، خرد و عقل انسانی است که هرگاه دو دین با همدیگر بودند، تحت شرایطی ساقط شوند، بدون این که هر کدام پرداخت شود.مثلاً اگر کسی مبلغی به دیگری بدهکار باشد و از طرفی همان مقدار از او طلبکار باشد، این دو دین تحت شرایطی، ساقط می‌شوند، بدون اینکه نیاز به پرداخت باشد. در حقیقت تهاتر یک نوع ایفای تعهد است.حقوقدانان تهاتـر را بر سه قسم تقسیم کرده‌اند:
تهاتر قهری
منظور از تهاتـر قهری یا قانونی، این است که به حکم قانون است و اراده طرفین در آن دخالت ندارد. همان طور که ماده 295 قانون مدنی می‌گوید: تهاتر قهری است و بدون اینکه طرفین تراضی کنند، حاصل می‌شود.
تهاتر قراردادی
در صورتی که هر دو دین، شرایط تهاتـر قهری را نداشته باشند، در این صورت طرفین می‌توانند با توافق تهاتـر کنند. مثلا اگر هر دو دین از یک جنس نباشند یا از جهت زمان و مکان تفاوت داشته باشند، با هم به طور قهری تهاتر نمی‌شوند و در این صورت است که طرفین می توانند با توافق یکدیگر، تهاتـر کنند.
تهاتـر قضایی
تهاتـر قضایی، تهاتـری است که حصول آن با رأی قضایی امکان دارد و اثبات می‌شود. در مواردی که در اصل دین یا میزان آن یا در وجود شرایط حصول تهاتـر، اختلاف باشد، دادگاه پس از احراز شرایط، تهاتـر را اعلام می کند.
شرایط تهاتر قهری
دو شخص در برابر یکدیگر هم طلبکار و هم بدهکار باشند.موضوع دو دین کلی باشد؛ مثل پول و گندم. بنابراین اگر کسی به دیگری یک میلیون بدهکار باشد و در مقابل از او یک تخته فرش طلبکار باشد، نمی توان به تهاتـر استناد کرد.موضوع دو دین از یک جنس باشد؛ مثلاً هر دو گندم یا هر دو پول باشد، در غیر این صورت، تهاتـر صورت نمی‌گیرد.زمان تأدیه و پرداخت دو دین یکی باشد، و اگر یکی مدت‌دار باشد، و دیگری بدون مدت، نمی‌توان به تهاتـر استناد کرد.مکان تأدیه دو دین یکی باشد، بنابراین اگر یکی در تهران و دیگری در شمال باشد، نمی‌توان به تهاتـر استناد کرد.هر دو دین آزاد باشد و اگر یکی از دیون، به نفع شخص دیگری قبلاً بازداشت شده، در این مورد نمی‌توان به استناد تهاتـر کرد و با سقوط آن دین، به دیگری ضرر زد.دعوی هر دو دین قابل استماع باشد، بنابراین اگر یکی مشمول مرور زمان شده است، نمی‌تواند به استناد تهاتـر از پرداخت امتناع کند.
آثار تهاتر قهری
سقوط دو دین و تضمینات آن از آثار تهاتر قهری است؛ بدین گونه که پس از تهاتـر، ذمه هر دو مدیون بری می‌شود.
مهمترین فواید تهاتر
در این جا به سه فایده از فواید تهاتـر اشاره می شود:تهاتـر در حکم تأدیه دین است.تهاتـر مانع پرداخت مکرر دیون و صرف وقت و هزینه ایفای تعهدات متقابل است.در تهاتـر امنیت بیشتری برای رسیدن هر کدام از طرفین به طلب خود وجود دارد.
مبنا و اقسام تهاتر
اصلی‌ترین مبنای تهاتـر، خرد و عقل انسانی است که هرگاه دو دین با همدیگر بودند، تحت شرایطی ساقط شوند، بدون این که هر کدام پرداخت شود.مثلاً اگر کسی مبلغی به دیگری بدهکار باشد و از طرفی همان مقدار از او طلبکار باشد، این دو دین تحت شرایطی، ساقط می‌شوند، بدون اینکه نیاز به پرداخت باشد. در حقیقت تهاتر یک نوع ایفای تعهد است.حقوقدانان تهاتـر را بر سه قسم تقسیم کرده‌اند:
تهاتر قهری
منظور از تهاتـر قهری یا قانونی، این است که به حکم قانون است و اراده طرفین در آن دخالت ندارد. همان طور که ماده 295 قانون مدنی می‌گوید: تهاتر قهری است و بدون اینکه طرفین تراضی کنند، حاصل می‌شود.
تهاتر قراردادی
در صورتی که هر دو دین، شرایط تهاتـر قهری را نداشته باشند، در این صورت طرفین می‌توانند با توافق تهاتـر کنند. مثلا اگر هر دو دین از یک جنس نباشند یا از جهت زمان و مکان تفاوت داشته باشند، با هم به طور قهری تهاتر نمی‌شوند و در این صورت است که طرفین می توانند با توافق یکدیگر، تهاتـر کنند.
تهاتـر قضایی
تهاتـر قضایی، تهاتـری است که حصول آن با رأی قضایی امکان دارد و اثبات می‌شود. در مواردی که در اصل دین یا میزان آن یا در وجود شرایط حصول تهاتـر، اختلاف باشد، دادگاه پس از احراز شرایط، تهاتـر را اعلام می کند.
شرایط تهاتر قهری
دو شخص در برابر یکدیگر هم طلبکار و هم بدهکار باشند.موضوع دو دین کلی باشد؛ مثل پول و گندم. بنابراین اگر کسی به دیگری یک میلیون بدهکار باشد و در مقابل از او یک تخته فرش طلبکار باشد، نمی توان به تهاتـر استناد کرد.موضوع دو دین از یک جنس باشد؛ مثلاً هر دو گندم یا هر دو پول باشد، در غیر این صورت، تهاتـر صورت نمی‌گیرد.زمان تأدیه و پرداخت دو دین یکی باشد، و اگر یکی مدت‌دار باشد، و دیگری بدون مدت، نمی‌توان به تهاتـر استناد کرد.مکان تأدیه دو دین یکی باشد، بنابراین اگر یکی در تهران و دیگری در شمال باشد، نمی‌توان به تهاتـر استناد کرد.هر دو دین آزاد باشد و اگر یکی از دیون، به نفع شخص دیگری قبلاً بازداشت شده، در این مورد نمی‌توان به استناد تهاتـر کرد و با سقوط آن دین، به دیگری ضرر زد.دعوی هر دو دین قابل استماع باشد، بنابراین اگر یکی مشمول مرور زمان شده است، نمی‌تواند به استناد تهاتـر از پرداخت امتناع کند.
آثار تهاتر قهری
سقوط دو دین و تضمینات آن از آثار تهاتر قهری است؛ بدین گونه که پس از تهاتـر، ذمه هر دو مدیون بری می‌شود.
مهمترین فواید تهاتر
در این جا به سه فایده از فواید تهاتـر اشاره می شود:تهاتـر در حکم تأدیه دین است.تهاتـر مانع پرداخت مکرر دیون و صرف وقت و هزینه ایفای تعهدات متقابل است.در تهاتـر امنیت بیشتری برای رسیدن هر کدام از طرفین به طلب خود وجود دارد.
