سند عادی چیست؟
یکی از دلایلی که می توان دعوا را با آن ثابت کرد، اسناد هستند. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، سند به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا را می توان به دو نوع تقسیم کرد. انواع اسناد را می توان شامل سند عادی و سند رسمی دانست که هر یک از آنها شرایط خاص خود را دارند و آثار متفاوتی را هم بر جای می گذارند. لذا اطلاع از اینکه چه اسنادی رسمی هستند و چه اسنادی عادی محسوب می شوند، واجد اهمیت فراوانی است.در قانون آیین دادرسی مدنی، سند رسمی با ویژگی هایش تعریف شده است. لذا در صورتی که این ویژگی ها فراهم باشد، سند رسمی محسوب می شود و در غیر این صورت، سند را باید عادی محسوب کرد.بر اساس ماده 1287 قانون مدنی، اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر ماموران رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است.»
لذا سند رسمی سه ویژگی اصلی دارد: نخست اینکه با دخالت مامور رسمی تنظیم شده باشد، دوم اینکه مامور رسمی صلاحیت انجام این عمل را داشته باشد و سوم اینکه مقررات قانونی مربوط به تنظیم سند رسمی رعایت شده باشد.بر اساس ماده 1289 قانون مدنی، «غیر از اسناد مذکوره در ماده 1287، سایر اسناد عادی است.» همچنین بر اساس ماده 1293 قانون مدنی، «هرگاه سند به وسیله یکی از ماموران رسمی تنظیم اسناد تهیه شده لیکن مامور صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور در صورتی که دارای امضا یا مهر طرف باشد، عادی است».علاوه بر این، در بسیاری از موارد، افراد برای انجام امور روزمره خود و حتی برخی از معاملات ساده خود سندی عادی تنظیم می کنند. یعنی بر روی یک برگه و بدون دخالت مامور رسمی، سندی تنظیم کرده و اقدام به امضا کردن آن می کنند. چنین اسنادی نیز جزء اسناد عادی محسوب می شوند.بنابراین هر نوشته ای که یکی از ارکان مذکور در ماده 1287 قانون مدنی را نداشته باشد، اما مهر، امضا یا اثر انگشت داشته باشد، سند عادی محسوب می شود و اعتبار سند عادی را خواهند داشت.کاربردی ترین سند عادی قولنامه ای است که معمولا قبل از تنظیم رسمی سند میان دو شخص بسته می شود.گفتنی است که تنظیم سند رسمی، مزایای زیادی دارد که تنظیم عادی سند، برخی از آن مزایا را ندارد. مانند اینکه نسبت به اسناد رسمی نمی توان ادعای انکار و تردید کرد.
اسناد عادی در حکم سند رسمی
در ماده 1291 قانون مدنی شرایطی پیش بینی شده است که یک سند عادی در حکم سند رسمی باشد و اعتبار سند رسمی را داشته باشد. بر اساس این ماده «اسناد عادی در دو مورد اعتبار سند رسمی را دارند:
1- طرفی که سند علیه او اقامه شده است، صدور آن از منتسب الیه را تصدیق کند؛ 2- در محکمه ثابت شود که طرفی که سند را تکذیب کرده، در واقع مهر یا امضا کرده است.»لذا در صورتی که شخصی که سند علیه اوست، صدور آن سند را پذیرفته باشد یا اینکه به نحوی در دادگاه ثابت بشود که خود شخص آن سند را امضا یا مهر کرده است، آن سند دیگر سندی عادی نیست؛ بلکه جزء اسناد عادی در حکم سند رسمی محسوب می شود و دادگاه اعتبار سند رسمی را به آن خواهد داد.
لذا سند رسمی سه ویژگی اصلی دارد: نخست اینکه با دخالت مامور رسمی تنظیم شده باشد، دوم اینکه مامور رسمی صلاحیت انجام این عمل را داشته باشد و سوم اینکه مقررات قانونی مربوط به تنظیم سند رسمی رعایت شده باشد.بر اساس ماده 1289 قانون مدنی، «غیر از اسناد مذکوره در ماده 1287، سایر اسناد عادی است.» همچنین بر اساس ماده 1293 قانون مدنی، «هرگاه سند به وسیله یکی از ماموران رسمی تنظیم اسناد تهیه شده لیکن مامور صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور در صورتی که دارای امضا یا مهر طرف باشد، عادی است».علاوه بر این، در بسیاری از موارد، افراد برای انجام امور روزمره خود و حتی برخی از معاملات ساده خود سندی عادی تنظیم می کنند. یعنی بر روی یک برگه و بدون دخالت مامور رسمی، سندی تنظیم کرده و اقدام به امضا کردن آن می کنند. چنین اسنادی نیز جزء اسناد عادی محسوب می شوند.بنابراین هر نوشته ای که یکی از ارکان مذکور در ماده 1287 قانون مدنی را نداشته باشد، اما مهر، امضا یا اثر انگشت داشته باشد، سند عادی محسوب می شود و اعتبار سند عادی را خواهند داشت.کاربردی ترین سند عادی قولنامه ای است که معمولا قبل از تنظیم رسمی سند میان دو شخص بسته می شود.گفتنی است که تنظیم سند رسمی، مزایای زیادی دارد که تنظیم عادی سند، برخی از آن مزایا را ندارد. مانند اینکه نسبت به اسناد رسمی نمی توان ادعای انکار و تردید کرد.
اسناد عادی در حکم سند رسمی
در ماده 1291 قانون مدنی شرایطی پیش بینی شده است که یک سند عادی در حکم سند رسمی باشد و اعتبار سند رسمی را داشته باشد. بر اساس این ماده «اسناد عادی در دو مورد اعتبار سند رسمی را دارند:
1- طرفی که سند علیه او اقامه شده است، صدور آن از منتسب الیه را تصدیق کند؛ 2- در محکمه ثابت شود که طرفی که سند را تکذیب کرده، در واقع مهر یا امضا کرده است.»لذا در صورتی که شخصی که سند علیه اوست، صدور آن سند را پذیرفته باشد یا اینکه به نحوی در دادگاه ثابت بشود که خود شخص آن سند را امضا یا مهر کرده است، آن سند دیگر سندی عادی نیست؛ بلکه جزء اسناد عادی در حکم سند رسمی محسوب می شود و دادگاه اعتبار سند رسمی را به آن خواهد داد.
