ابطال وصیت‎نامه در دادگاه

: املاک صنعتی پایتخت; چهارشنبه ۱۳۹۹/۱۲/۲۷ | ۲۳:۰۴

گاهی اوقات ممکن است وصیت‎نامه‎ای که توسط متوفی در زمان حیات وی تنظیم شده است، دارای ایراداتی باشد که آن ایرادات در نهایت به ضرر ذی‎نفع منتهی می‎شود. در این شرایط تنها راه جلوگیری از ورود ضرر، تنظیم دادخواستی تحت عنوان «ابطال وصیت‎نامه» است.

اصل بر این است که وصیت‎نامه صحیح و نافذ تنظیم شده است؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. بنابراین طبق اصل صحت، قاعده کلی این است که وصیت‎نامه به‎صورت صحیح تنظیم شده و کسی که مدعی است وصیت‎نامه به‎طور صحیح تنظیم نشده است، باید خلاف آن را با ارائه دلیل و مدرک ثابت کند.

ابطال وصیت‎نامه شامل چه مواردی می‎شود؟
وصیت‎نامه‎ای که متوفای آن در نتیجه خودکشی فوت کرده، باطل است.
اگر کسی در وصیت‎نامه خود، در مورد اموال دولتی یا متعلق به غیر وصیت کرده باشد، آن وصیت‎نامه باطل است.
وصیت‎نامه‎ای که متوفی در زمان نگارش آن، فاقد اهلیت بوده، باطل است. نوشتن وصیت‎نامه یک عمل حقوقی است که می‎بایست اهلیت و قصد و رضای طرفین در آن لحاظ شود. بنابراین در صورت احراز محجوریت متوفی در زمان تنظیم وصیت‎نامه، آن وصیت‎نامه باطل است.
اگر متوفی در وصیت‎نامه خود یک یا چند تن از وراث خود را از ارث محروم کرده باشد، آن وصیت‌نامه باطل است. چرا که به‎موجب قانون هیچ‎کس نمی‎تواند ورثه خود را از ارث محروم کند.
زمانی که ثابت شود متوفی با قصد و هدف انجام امر نامشروعی، وصیت‎نامه‎ای را تنظیم کرده، آن وصیت باطل است.
اگر متوفی دو وصیت‎نامه نوشته باشد و مشخص شود که این دو با یکدیگر مغایرت دارند، هر دو وصیت‎نامه باطل است.
اگر با تکیه بر ادله‎ای ثابت شود که متوفی از وصیت خود رجوع کرده است، آن وصیت‏نامه باطل تلقی می‎شود.
اگر وصیت‎نامه تنظیمی دارای ایرادات شکلی باشد، مانند اینکه وصیتی به‎صورت سری نوشته شده باشد و بعد مشخص شود که متوفی سواد نداشته، آن وصیت‎نامه باطل است.
همچنین در صورتی که مهر و امضای متوفی در وصیت‎نامه با اصل مهر و امضای او مطابقت نداشته و جعلی باشد، آن وصیت‎نامه باطل است.

چگونگی طرح دعوای ابطال وصیت‎نامه
فردی که بنا به دلایل محکمه‎پسند، خواهان ابطال وصیت‎نامه است، می‎بایست دادخواست خود را به پیوست دلایل، به طرفیت تمامی کسانی که نامشان در گواهی انحصار وراثت آمده است، از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت کند. دادخواست به دادگاه حقوقی صالح ارجاع می‎شود و بعد از آن توسط مدیر دفتر شعبه، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می‎شود.
در وقت رسیدگی تعیین‎شده، قاضی پس از استماع اظهارات طرفین و بررسی اسناد و مدارک تقدیمی، در صورت احراز ابطال وصیت‎نامه، حکم به بطلان آن می‎دهد.
تنفیذ یا رد وصیت‎نامه
ماده ٨۴٣ قانون مدنی مقرر می‎دارد «وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست؛ مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه کند، فقط نسبت به سهم او نافذ است.»
مطابق با ماده فوق، قانونگذار بیان کرده است که هر کسی در ضمن وصیت‎نامه خود فقط می‏تواند تا ثلث (یک‎سوم) اموال خود را وصیت کند و اگر بیش از این مقدار وصیت کند، آن وصیت باطل است؛ مگر اینکه وراث آن را تنفیذ (تایید) کنند. ولی در صورت رد وراث، آن وصیت باطل تلقی می‎شود. هر شخصی می‎تواند تا زمانی که در قید حیات است، آزادانه و با اختیار کامل، اموال خود را به هر کسی که صلاح می‎داند، منتقل کند. اما اگر بخواهد که این کار را در قالب وصیت‎نامه انجام دهد، می‎بایست مطابق قانون فقط تا یک‎سوم اموالش را وصیت کند.
نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که وصیت‎‏نامه‏هایی که به‎صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده‎اند، به‎دلیل اینکه در زمان تنظیم آنان همه موارد حتی‎المقدور رعایت شده‎اند، بدون نیاز به حکم دادگاه نیز قابل اجرا هستند و به راحتی قابل ابطال نیستند. یعنی انکار و تردید نسبت به آنان قابل قبول نیست؛ مگر اینکه نسبت به آن ادعای جعل شود.